IPO là một trong những hoạt động giúp doanh nghiệp tăng vốn nhanh chóng, đồng thời cũng giúp khẳng định thương hiệu của công ty trên thị trường một cách mạnh mẽ. Vậy IPO là gì, điều kiện để các công ty thực hiện IPO ra sao,…? Theo dõi bài viết sau đây để hiểu rõ điều đó bạn nhé!
Nội dung chính
IPO là gì ?
IPO là từ viết tắt của Initial Public Offering, dịch sang tiếng Việt có nghĩa là phát hành lần đầu ra công chúng. Nói một cách dễ hiểu, IPO là việc một công ty lần đầu huy động vốn từ công chúng rộng rãi thông qua cách phát hành các cổ phiếu hay nó chỉ quá trình đưa cổ phiếu lên sàn chứng khoán lần đầu của các công ty cổ phần.
Trước khi IPO, công ty được coi là tư nhân với số lượng ít cổ đông được tạo thành phần lớn từ các nhà đầu tư sớm như nhà sáng lập, gia đình, bạn bè, nhà đầu tư cá nhân và các nhà đầu tư chuyên nghiệp,…
Trường hợp bạn muốn sở hữu cổ phiếu một công ty trước khi công ty chào bán cổ phiếu ra công chúng, bạn cần phải tiếp cận với chủ sở hữu công ty đó. Sau khi phát hành lần đầu ra công chúng, một công ty cổ phần cũng sẽ trở thành công ty cổ phần đại chúng hay công ty đại chúng. Khi đó, bạn có thể dễ dàng mua cổ phiếu của họ ở trên sàn giao dịch chứng khoán.
Mục đích của hoạt động IPO
IPO có mục đích như sau:
- Khẳng định nguồn lực và vị thế của doanh nghiệp trước công chúng. Nhờ đó mà góp phần gia tăng giá trị thương hiệu và uy tín của doanh nghiệp.
- Huy động nguồn vốn lớn từ các nhà đầu tư trong cộng đồng nhằm phục vụ cho việc sinh hoạt và mở rộng quy mô doanh nghiệp.
- Quá trình IPO đem đến nhiều giá trị hơn so với việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp.
- Hoạt động cổ phần hóa giúp thu hút nguồn nhân lực tiềm năng, thúc đẩy đội ngũ nhân viên giàu năng lực cho doanh nghiệp.
- Quá trình IPO có thể coi là bước đệm để phục vụ cho quá trình sáp nhập hay mua lại doanh nghiệp tiềm năng.
Điều kiện để IPO
Điều kiện IPO ở Việt Nam
Theo luật chứng khoán, việc chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng sẽ được tiến hành theo các phương thức dưới đây:
- Thông qua phương tiện thông tin đại chúng, bao gồm cả Internet.
- Chào bán cổ phiếu cho từ một trăm nhà đầu tư trở lên, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
- Chào bán cho một số lượng nhà đầu tư không xác định.
Để chào bán cổ phiếu cho công chúng các doanh nghiệp cần phải đáp ứng được các điều kiện dưới đây:
- Vốn điều lệ đã góp tại thời điểm đăng ký chào bán thấp nhất là 10 tỷ đồng Việt nam tính theo giá trị ghi trên sổ kế toán.
- Hoạt động kinh doanh của năm liền trước năm đăng ký chào bán phải có lãi, đồng thời không có lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký chào bán.
- Có phương thức phát hành và phương án sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán cổ phiếu được đại hội đồng cổ đông thông qua.
Ngoài những quy định chung kể trên thì luật chứng khoán cũng sẽ có quy định riêng:
Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
- Phải đăng ký chuyển đổi thành công ty cổ phần.
- Phương án phát hành và sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán cổ phiếu được chủ doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài hay hội đồng quản trị liên doanh thông qua.
- Có công ty chứng khoán tư vấn việc lập hồ sơ chào bán cổ phiếu.
Doanh nghiệp thuộc lĩnh vực cơ sở hạ tầng
- Doanh nghiệp làm chủ đầu tư xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng phải thuộc đề án phát triển kinh tế, xã hội của các bộ, ngành, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
- Có dự án đầu tư được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
- Có tổ chức bảo lãnh phát hành.
- Có cam kết chịu trách nhiệm liên đới của hội đồng quản trị hay cổ đông sáng lập đối với phương án phát hành và sử dụng nguồn vốn thu được từ đợt chào bán cổ phiếu.
- Có ngân sách giám sát việc sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán.
Điều kiện IPO tại Mỹ
Ở Mỹ, có ba sàn giao dịch chứng khoán lớn bao gồm:
- New York Stock Exchange (NYSE)
- National Association of Securities Dealers Automated Quotation (NASDAQ)
- American Stock Exchange (AMEX)
Bắt đầu từ tháng 5 năm 2017, công ty cổ phần VNG đã ký kết biên bản ghi nhớ MOU với sở giao dịch chứng khoán NASDAQ của Mỹ để tiến hành IPO và niêm yết cổ phiếu tại sàn NASDAQ đã nhận được sự quan tâm đông đảo của dư luận.
Trước VNG, một doanh nghiệp của Việt Nam cũng đã lên sàn NASDAQ đó chính là Cavico. Công ty tư nhân này hoạt động trong lĩnh vực đầu tư và xây dựng. Cavico niêm yết trên sàn NASDAQ thông qua hình thức sáp nhập với một công ty đã niêm yết của Mỹ vào năm 2009.
Song, việc niêm yết này chỉ kéo dài được 2 năm. Lý do là NASDAQ đã đưa ra nguyên do là công ty chậm nộp báo cáo tài chính theo quy định. Trong phiên giao dịch cuối cùng của Cavico, cổ phiếu này đã giảm đến 35% xuống chỉ còn 48 cnet/cổ phiếu.
Quá trình IPO trên sàn chứng khoán Hoa Kỳ được quy định bởi Ủy ban chứng khoán và giao dịch Hoa Kỳ (SEC).
Điều kiện để niêm yết trên sàn Nasdaq
Muốn niêm yết được trên sàn Nasdaq các doanh nghiệp cần phải đạt được các yêu cầu chung như sau:
- Công ty phải có ít nhất 1.250.000 cổ phiếu giao dịch công khai khi niêm yết. Bao gồm cổ phiếu được nắm giữ bởi người lãnh đạo cao cấp, giám đốc hay bất kỳ người chủ hưởng lợi (beneficial owner) nắm giữ hơn 10% cổ phần công ty.
- Giá chào bán ở thời điểm niêm yết thấp nhất 4 USD. Song, công ty có thể đạt tiêu chuẩn nếu mức giá đóng cửa thay thế ở mức 3 USD/cổ phiếu hay 2 USD/cổ phiếu nếu công ty đáp ứng các yêu cầu khác.
- Phải có thấp nhất ba nhà tạo lập thị trường cho cổ phiếu. Nhà tạo lập thị trường chính là thuật ngữ để chỉ các cá nhân hay tổ chức đứng ra tự giao dịch một hay một vài loại công cụ tài chính, hàng hóa.
Bên cạnh một số yêu cầu trên thì các công ty cũng phải đáp ứng được các tiêu chuẩn như sau:
Tiêu chuẩn 1: Thu nhập
Các công ty phải có lợi nhuận trước thuế trong vòng ba năm liền kề trước đó ít nhất là 11 triệu USD. Trong hai năm trước ít nhất là 2.2 triệu USD và không có năm nào trong ba năm trước bị lỗ ròng.
Tiêu chuẩn 2: Dòng tiền
Các công ty phải có dòng tiền thấp nhất là 27.5 triệu USD trong ba năm tài chính gần nhất, không có dòng tiền âm trong bất kỳ ba năm trên. Bên cạnh đó, vốn hòa thị trường trung bình của công ty trong 12 tháng trước phải đạt ít nhất 550 triệu USD và doanh thu trong năm tài chính trước đó phải đạt tối thiểu 110 triệu USD.
Tiêu chuẩn 3: Doanh thu
Các doanh nghiệp có thể không cần đáp ứng yêu cầu về dòng tiền nếu vốn hòa thị trường trung bình của công ty trong 12 tháng qua đạt ít nhất 850 triệu USD và doanh thu trong năm tài chính trước đó đạt ít nhất 90 triệu USD.
Tiêu chuẩn 4: Tài sản và vốn chủ sở hữu
Các công ty có thể không cần xem xét đến những yêu cầu về dòng tiền và doanh thu, và giảm yêu cầu về vốn hóa thị trường xuống 160 triệu USD nếu tổng tài sản của công ty đạt thấp nhất 80 triệu USD và vốn chủ sở hữu của cổ đông chiếm thấp nhất 55 triệu USD.
Sau khi các công ty được niêm yết trên thị trường, nó phải được duy trì các tiêu chuẩn nhất định để tiếp tục giao dịch. Việc không đáp ứng được những thông số kỹ thuật đã được quy định bởi sở giao dịch chứng khoán có thể sẽ gây hủy bỏ niêm yết.
Các phương thức chào bán IPO
Hiện nay có nhiều phương thức chào bán IPO khác nhau, chẳng hạn như sau:
- Đấu giá kiểu Hà Lan còn được gọi là đấu giá giảm dần. Đây là hình thức đấu giá mà trong cuộc đấu giá này, một món hàng được chào bán với một mức khá cao. Giá ban đầu được đưa ra thường sẽ cao hơn so với giá trị của món hàng. Sau đó giảm dần đến khi nào người tham gia đấu giá quyết định chấp nhận mức giá hiện tại để đưa ra quyết định trả mức giá đó và trở thành người thắng cuộc.
- Bảo lãnh cam kết
- Dịch vụ với trách nhiệm cao nhất
- Mua số lượng lớn để chào bán lại
- Tự phát hành.
Vì thủ tục pháp lý phức tạp và chế tài khá chặt chẽ, rắc rối. Vậy nên mỗi vụ IPO thường cần đến một vài công ty khác nhau để hỗ trợ. Nhất là ở Hoa Kỳ, thông thường sẽ có các công ty Luật, công ty chứng khoán, công ty kiểm toán hỗ trợ.
Cổ phiếu IPO thường được bán cho các nhà đầu tư tổ chức với quy mô lớn. Cổ phiếu này cũng có thể danh ra một tỷ lệ nhỏ cổ phần bán cho các khách hàng cá nhân quan trọng do các công ty bảo lãnh đứng ra dàn xếp.
Tại các thị trường chứng khoán ở các nước đã phát triển, nhà phát hành thường thả lòng một điều khoản cho phép các nhà bảo lãnh có thể tự ý tăng quy mô phát hành cổ phiếu IPO lên đến 15% so với dự kiến theo kế hoạch đã thống nhất, từ đó linh hoạt phản ứng trước nhu cầu của thị trường, còn được gọi là phương án greenshoe.
Greenshoe chính là điều khoản nhất trí thực thi khi nhu cầu mua của thị trường tăng cao, từ đó đẩy giá lên và việc phát hành sẽ tăng thêm tối đa 15% giúp bình ổn giá. Đôi khi, nhà phát hành không đồng ý vì họ không có kế hoạch sử dụng tiền do tăng thêm lượng cổ phần bán ra.
Ưu nhược điểm của IPO
Ưu điểm của IPO
Mục tiêu mà IPO hướng đến đó là huy động vốn để giúp công ty phát triển, mở rộng. Tuy nhiên, IPO cũng đem lại nhiều lợi ích khác mà bạn không thể ngờ được như sau:
- Mở rộng và đa dạng hóa vốn chủ sở hữu.
- Cho phép tiếp cận vốn nhanh và nhiều hơn chi phí vốn thấp hơn.
- Tăng tính thanh khoản
- Tăng sự hiện diện, uy tín và hình ảnh công khai của công ty, từ đó giúp tăng doanh thu và lợi nhuận của công ty.
- Hoạt động M&A có thể dễ dàng hơn đối với một công ty đại chúng.
Nhược điểm của IPO
Ngoài những ưu điểm kể trên thì IPO cũng có một số nhược điểm nhất định như sau:
- Việc IPO đòi hỏi công ty phải tiết lộ thông tin tài chính, kế toán, thuế và thông tin kinh doanh cho đối thủ.
- Thị trường không chấp nhận giá IPO có thể khiến giá cổ phiếu thấp hơn ngay sau khi chào bán.
- Chi phí pháp lý, kế toán và marketing tăng lên đáng kể.
- Nhà sáng lập sẽ mất đi quyền kiểm soát công ty vào tay những cổ đông mới, những người có quyền biểu quyết và kiểm soát công ty thông qua các quyết định của hội đồng quản trị.
10 thương vụ IPO lớn nhất lịch sử thế giới
Google là hãng tìm kiếm lớn nhất trên thế giới, cung cấp dịch vụ trực tuyến miễn phí và có thu phí người dùng.
Google phát hành cổ phiếu ngày 18/8/2004 với số tiền thu được từ IPO là 1,67 tỷ USD. Kể từ khi IPO đến nay, cổ phiếu của Google đã tăng lên hơn 481%. Hiện đạt mức 614,11 USD/cổ phiếu (tính đến ngày 22/5)
Yandex
Yandex là hãng tìm kiếm trực tuyến lớn nhất tại Nga. Doanh nghiệp này đã phát hành cổ phiếu bắt đầu từ ngày 23/5/2011 với số tiền thu được từ IPO là 1.3 tỷ USD.
Hiện nay, Yandex không được thuận lợi như Google, giá cổ phiếu của đơn vị này có dấu hiệu giảm 43% giá trị kể từ ngày phát hành, hiện đạt mốc 21,25 USD/cổ phiếu (tính đến ngày 22/5).
Infonet Services Corporation
Infonet Services Corporation cung cấp dịch vụ quản lý dữ liệu truyền thông cho hơn một ngàn doanh nghiệp trên toàn thế giới. Infonet Services Corporation phát hành cổ phiếu ngày 15/12/1999 và thu được số tiền từ IPO là 1,08 tỷ USD.
Hiện tại, tình trạng cổ phiếu của Infonet Services Corporation đã ngừng giao dịch. Doanh nghiệp này cũng bị thua mua lại vào tháng 2/2005 bởi tập đoàn viễn thông BT Group của Anh.
Shanda Games Limited
Shanda Games Limited là một hãng phát triển game trực tuyến tại Trung Quốc. Ngày phát hành cổ phiếu của doanh nghiệp này là 24/9/2009 và đã thu về từ IPO số tiền là 1,04 tỷ USD. Hiện nay, tình trạng cổ phiếu của Shanda Games Limited giảm đến 58% so với ngày đầu tiên phát hành. Mức giá hiện nay là 4,27 USD/cổ phiếu (tính đến ngày 22/5).
Zynga
Zynga là một nhà phát triển game trên nền mạng xã hội và cũng là “cha đẻ” của tự game đình đám một thời như FarmVille hay CityVille. Thời gian phát hành cổ phiếu của Zynga là ngày 15/12/2011 và số tiền thu được từ IPO là 1 tỷ USD. Tình trạng cổ phiếu hiện tại của Zynga đã bị sụt giảm 13% so với ngày đầu tiên phát hành, đạt mức 7,09 USD/cổ phiếu (tính đến ngày 22/5).
Giant Interactive Group
Giant Interactive Group là hãng phát triển game trực tuyến ở Trung Quốc. Thời điểm doanh nghiệp này phát hành cổ phiếu là ngày 31/10/2007 và đã thu được số tiền là 887 triệu USD. Tính từ thời điểm phát hành, cổ phiếu của Giant Interactive Group hiện nay đã giảm 73%, chỉ còn 4,09 USD/cổ phiếu, tính đến ngày 22/5.
Renren
Renren là một mạng xã hội lớn ở Trung Quốc, và đây được gọi là Facebook của Trung Quốc.
Thời điểm phát hành cổ phiếu của công ty này là ngày 3/5/2011 và đã thu về được số tiền từ IPO là 743 triệu USD. Kể từ thời điểm phát hành cổ phiếu hiện tại cho đến nay, cổ phiếu Renren đã mất 63% giá trị, còn mức 4,74 USD/cổ phiếu (tính đến 22/5).
Groupon
Groupon cung cấp các chương trình bán hàng giá rẻ cho các nhóm khách hàng cùng mua số lượng lớn. Ngày phát hành cổ phiếu là 3/11/2011 và đã thu về được từ IPO là 700 triệu USD. Hiện nay, giá cổ phiếu của Groupon đã sụt giảm 50% so với ngày đầu, hiện đạt mức 12,39 USD/cổ phiếu.
Orbitz Worldwide
Orbitz Worldwide cung cấp dịch vụ tìm kiếm các tour du lịch và đặt tour trực tuyến. Ngày phát hành cổ phiếu là 19/7/2007 và số tiền thu được từ IPO: 510 triệu USD. Hiện nay, Orbitz Worldwide có cổ phiếu sụt giảm 74% giá trị so với ngày đầu phát hành, hiện đạt mức 3,33 USD/cổ phiếu.
Barnesandnoble.com
Barnesandnoble.com cho phép người dùng mua sách trực tuyến và cạnh tranh với dịch vụ của Amazon. Barnesandnoble.com phát hành cổ phiếu vào ngày 24/5/1999, số tiền thu được từ IPO là 450 triệu USD. Hiện nay, tình trạng cổ phiếu của Barnesandnoble.com đã ngưng giao dịch và công ty đã chuyển trở lại thành công ty tư nhân.
Phân biệt ICO và IPO
ICO là từ viết tắt của Initial Coin Offering, dịch sang tiếng Việt là phát hành tiền ảo lần đầu. Đây chính là quá trình huy động vốn thông qua phát hành tiền điện tử trên thị trường kỹ thuật số (cryptocurrency) của riêng mình.
Thông thường, những công ty phát hành một số lượng nhất định token đã được mã hóa sau đó bán mã số token này cho các nhà đầu tư khác nhau. Trong khi đó, IPO phải niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán thì ICO bán các token để gây quỹ cho công ty.
Quá trình IPO diễn ra khá phức tạp do tính pháp lý, có sự quản lý, giám sát chặt chẽ bởi chính phủ. Trong khi đó, ICO có thể khởi động bất kỳ lúc nào, ai cũng có thể tham gia, điều này gia tăng rủi ro cho các nhà đầu tư.
Khi một doanh nghiệp chào bán cổ phiếu lần đầu tiên ra công chúng, nếu thuyết phục thành công mọi người mua cổ phiếu thì công ty sẽ thu lại số tiền lớn. IPO được xem là một chiến lược rút lui cho các nhà sáng lập công ty và các nhà đầu tư mạo hiểm chấp nhận rủi ro khi đầu tư vào một công ty mới toanh. Đó chính là hình thức hoạt động của nó.
